De dieptepass van Paolo Maldini, Massimo Ambrosini die het kopduel wint van Abubakari Yakubu. Cristian Chivu die onderuit glijdt en vervolgens Filippo Inzaghi ongehinderd ziet doorlopen. Petri Pasanen die te laat is om Inzaghi af te stoppen. Net als Bogdan Lobont. Inzaghi die de bal met een boog over de Ajax-keeper lift en Jon Dahl Tomasson die de bal voor de doellijn binnen tikt: 3-2 AC Milan in minuut 90+1.
Die paar seconden, rond half elf 's avonds op 23 april 2003, vergeet David Endt, toen teammanager van Ajax, nooit meer. “Ik zat aan de zijlijn in San Siro en hoorde dat Jari Litmanen Zlatan Ibrahimovic instructies gaf: houd de bal in de ploeg. Zlatan maakte een actie en verloor de bal. Daarna knapte de parelketting. Een aaneenschakeling van ongelukkige momenten. Ruud Krol, een van de assistenten van Koeman, een man die twee WK-finales speelde en drie keer de Europa Cup I won, stond in tranen op het veld. Hij schreef mee aan dat jongensboek. De tranen van Ruud ontroerden mij. Het avontuur was voorbij.”
LITTEKEN VAN MILAN
Acht jaar na de Champions League-finale van 1995 stond Ajax weer tegenover AC Milan. Het Milan van trainer Carlo Ancelotti gemiddeld bijna 29 jaar, het Ajax van Koeman gemiddeld 22 jaar. Paolo Maldini en Alessandro Costacurta (toen 34 en 36) stonden net als acht jaar eerder in Wenen in de basis bij I Rossoneri. Bij Ajax kwamen zij in de tweede helft Jari Litmanen (32) tegen. Weer scoorde de Fin tegen Milan, net als in de twee groepsduels met de Italianen in de Champions League in het seizoen 1994/95. In Amsterdam was het heenduel doelpuntloos geëindigd.
De 76.079 toeschouwers in Milaan zagen hoe Litmanen na een uur spelen scoorde op aangeven van Andy van der Meyde: 1-1. Inzaghi kopte voor rust al raak. Drie minuten na de goal van Litmanen vond ook Andriy Shevchenko het net met zijn hoofd: 2-1. Tot ieders verrassing kwam Ajax weer terug. Steven Pienaar maakte twaalf minuten voor tijd al struikelend en glijdend in de zestien de 2-2. Een stunt leek in de maak, tot de eerste minuut van de blessuretijd.
“Na die 3-2 voelde het alsof San Siro ineenstortte en het puin op mijn schouders terechtkwam”, zegt toenmalig keeper Bogdan Lobont. “We hadden alles gegeven, waren moegestreden. Milan had een topteam met sterren als Shevchenko, Maldini, Nesta en Inzaghi. Wij waren de jonge honden, aan het begin van, wat later bleek, mooie carrières. Die avond vloeiden tranen. Onze supporters zongen ons toe tot laat na de wedstrijd. Wij keerden na het douchen nog terug op het veld om ze te bedanken. Ik krijg er opnieuw kippenvel van.”
Cristian Chivu, met 22 jaar aanvoerder van Ajax, daalde op zijn knieën neer op het veld na de goal van Tomasson. “Ik keek naar het scorebord in San Siro. Vol ongeloof. Ik heb later nog wel gedacht: wat als ik niet was uitgegleden bij de 3-2? Milan won dat seizoen de Champions League-finale van Juventus. Dat deed extra pijn. De uitschakeling blijft een litteken, al ben ik ook trots op de prestaties van toen. Ik keek als jonge jongen in 1995 en 1996 naar de Champions League-finales met Ajax en Litmanen. En jaren later stond ik met Jari op de drempel van de halve finales.”
EXIT VAN ADRIAANSE
Vier seizoenen op rij draaide Ajax kleurloos mee in Europa. Tussen 1998, waarin de kwartfinale van de UEFA Cup werd bereikt, en de kwartfinale in de Champions League in 2003, reikte Ajax niet verder dan de groepsfase Champions League (1999), de derde ronde in de UEFA Cup (2000) en twee keer de tweede ronde in de UEFA Cup (2001 en 2002).
Als landskampioen, voor het eerst sinds 1998, start Ajax met Ronald Koeman in september 2002 aan de groepsfase van de Champions League. Internazionale, Rosenborg BK en Olympique Lyon zijn de tegenstanders. Tien maanden eerder werd Koeman aangesteld als opvolger van Co Adriaanse. Laatstgenoemde hield het zo’n anderhalf jaar vol na zijn komst van Willem II. In zijn eerste seizoen eindigde Ajax op de derde plek in de Eredivisie, 22 punten achter kampioen PSV. In Europa bleek Lausanne Sport in de tweede ronde van de UEFA Cup te sterk.
In de zomer van 2001 kwamen vijf nog vrij onbekende nieuwe spelers bij de selectie: Maxwell, Mido, Hatem Trabelsi, Steven Pienaar en Zlatan Ibrahimovic. Adriaanse hoopte in augustus 2001 via Celtic de groepsfase van de Champions League te halen, maar in de ArenA verloor Ajax met 1-3. Wamberto redde in Glasgow de eer: 0-1. In de UEFA Cup, dat seizoen gewonnen door Feyenoord, vloog Ajax in de tweede ronde eruit tegen FC Kopenhagen.
Na de uitschakeling in Europa en nederlagen tegen sc Heerenveen (5-1), NAC Breda (1-3) en PSV (1-3) en een zwaarbevochten 3-2 zege op FC Twente werd Adriaanse eind november 2001 ontslagen. “Vanaf de voorbereiding was het al onrustig”, zegt Endt. “De medische staf gaf Adriaanse aan dat er te intensief werd getraind. Hij zei dan: ‘Dit is een jungle en de sterksten overleven’. Dat was zijn filosofie. Maar er was geen chemie met de spelers. De sfeer was krampachtig, gespannen. Routiniers Richard Witschge, Jan van Halst en Aron Winter hoorden dat ze niet meer nodig waren. Witschge en Winter vertrokken direct, op huurbasis naar Alavés en Sparta. Jan ging naar een andere kleedkamer en trainde niet met de groep. Hij werd later nog verhuurd aan Fortuna Sittard. Adriaanse is een kundig trainer, maar was voor de groep van toen niet de geschikte trainer. De spelers voelden zich geknecht, geketend. Koeman was minder rücksichtslos. Menselijker. Hij liet de teugels vieren zonder dat de teamdiscipline een probleem werd. Er werd ook weer oprecht gelachen, lol gemaakt. De begintijd van Koeman was een mooie, hartstochtelijke, avontuurlijke tijd.”
ONTKETENDE ZLATAN
Met zijn voornaam boven het rugnummer 9 op zijn shirt leidde Zlatan Ibrahimovic op de avond van 17 september 2002 Ajax naar de eerste overwinning in de groepsfase van de Champions League sinds 4 november 1998 tegen Olympiakos Piraeus (2-0). De Zweedse spits scoorde twee keer in het thuisduel met Olympique Lyon: 2-1. In zijn eerste seizoen werd hij nog vaak uitgefloten in de ArenA. Die avond scandeerden 37.455 toeschouwers zijn naam nadat hij zich knap vrij speelde tussen Edmilson en Juninho Pernambucano en keeper Gregory Coupet versloeg met een harde knal in de verre hoek, binnenkant paal. Voor rust maakte hij ook zijn tweede: een intikker op aangeven van Victor Sikora. Sonny Anderson scoorde vlak voor tijd voor Lyon. Ajax hield in de slotfase, na een tweede gele kaart voor Abubakari Yakubu, met tien man stand.
Waar Ibrahimovic zijn doorbraak beleefde in de Champions League, waarin hij ook scoorde in duels met Rosenborg BK, Valencia en AS Roma, daar bleef concurrent (en vriend) Mido op de achtergrond. “Het verschil tussen Zlatan en Mido bleek de onvoorwaardelijke overgave om de beste van de wereld te worden. Een uur na de training zat Zlatan in het krachthonk, Mido nooit”, verklaart Endt. “Met Zlatan had ik aanvankelijk een moeizame relatie. Dan zei ik: ‘Je moet dit of dat doen’. Dat werkte niet. Later legde ik meer verantwoordelijkheid bij hem neer. Hoe zou jij dit of dat doen? Hij vond dat fijn en voelde zich niet als een kleuter behandeld. Ik was zelf ook een baasje in die tijd en heb geleerd van Zlatan én Mido.”
Na meerdere aanvaringen met Koeman vertrok Mido in maart 2002 op huurbasis naar Celta de Vigo. Vier maanden eerder was er de ruzie met Ibrahimovic na de thuisnederlaag tegen PSV (2-4). Mido gooide in de kleedkamer een verbandschaar richting het hoofd van Ibrahimovic. “Ik was in die jaren druk met mezelf. Als iets mij niet zinde, vertrok ik. Ik had geduldiger moeten zijn. Ik had het hart op de tong, dat leidde tot botsingen. Ik besef nu dat ik het Koeman moeilijk heb gemaakt. Er ontstond een wisselwerking waarbij hij iets riep in de media en ik reageerde. Met de wijsheid van nu hadden Koeman en ik elkaar beter begrepen en had ik misschien ook langer bij Ajax gespeeld”, zegt Mido.
DE PEOPLE MANAGER
Jan van Halst was een van de drie invallers tegen Olympique Lyon. Een half jaar eerder werd hij door Koeman teruggehaald na een korte verhuurperiode bij Fortuna Sittard. “Bij Adriaanse was ik afgeschreven, Ronald zag in mij een nuttige kracht. Ik zat er na mijn terugkeer in het eerste half jaar onder Koeman bovenop. Ik werd gek als we verslapten. Ik was 33 jaar en nooit kampioen geworden. Ik dacht: als je nu gaat kloten, zit je aan mijn kampioenschap. Die titel in 2002 was voor mij once in a life time. Dat ik met mijn kwaliteiten een bijdrage kon leveren in die selectie met topspelers vond ik mooi. Koeman smeedde een eenheid van al die jongens. Hij vertelde mij een keer hoe Johan Cruijff bij FC Barcelona omging met persoonlijkheden als Romário. Die deed niet veel op trainingen en Cruijff liet dat gebeuren. In de wedstrijden stond Romário er. Koeman wist ook hoe hij spelers kon prikkelen.”
Chivu kreeg als twintigjarige de aanvoerdersband. “Terwijl ik bij Adriaanse soms op de bank zat”, vertelt hij. “Koeman vond dat ik meer verantwoordelijkheid moest nemen. Het mooiste vond ik dat niemand in de kleedkamer het daarover oneens was met de trainer. Die band maakte mij trots. Ik groeide als voetballer en als mens. Het klikte vanaf dag één met Koeman. Hij had veel charisma en straalde rust uit. Velen van ons zagen hem als een voetbalvader. Hij was ook heel kritisch op ons. Soms moest hij optreden. De emoties liepen weleens hoog op met die jonge jongens. Zlatan en ik zijn elkaar een keer in de haren gevlogen. Koeman bleef relaxed, waarna we het hebben uitgesproken. Hij verhief zelden zijn stem.”
Van der Meyde zei in zijn boek Geen Genade dat Koeman hem op een avond in een Amsterdams café aan de bar zag staan met een biertje en een sigaretje. Tot grote verbazing van Van der Meyde bood Koeman hem daarop een baco aan. De volgende ochtend kwam Koeman terug op de ontmoeting en verzocht Van der Meyde het roken binnen de perken te houden. “Typisch Ronald. Die aanpak werkte toen bij Andy, maar bij iemand anders weer niet. Dan bedacht Ronald iets anders”, zegt Van Halst. “Ik kan me een trainingskamp herinneren waarop we een avondje doorzakten met alle spelers. Ronald vroeg mij er de volgende dag naar. Ik zei: ‘Ronald, je moet nu niemand straffen. Het was een gouden avond voor de groep.’ Dat nam hij van mij aan. Soms werkt het averechts om je als trainer hard op te stellen. Ronald was geen groot communicator, maar wat hij zei was wel raak. Aan zijn gezicht zag je ook wanneer het menens was.”
VOETBALHUMOR
De eerste groepsfase overleefde Ajax met twee overwinningen op Olympique Lyon (2-1 en 0-2), twee remises tegen Rosenborg (0-0 en 1-1) en twee nederlagen tegen Internazionale (1-0 en 1-2). “Ik heb na de laatste speelronde, waarin we verloren van Internazionale, namens onze spelers en staf een bedankbrief gestuurd naar Rosenborg om ze te bedanken voor hun inzet. Zij speelden tot ieders verrassing nog gelijk tegen Lyon, waardoor wij Inter volgden naar de tweede groepsfase. Het geluk lachte ons toe”, vertelt Endt.
In de tweede groepsfase werd Ajax gekoppeld aan AS Roma, Valencia en Arsenal. “We hadden niets te verliezen, alles te winnen. Als musketiers trokken wij door Europa. Vol bravoure, onbevangen en strijdlustig. Elke wedstrijd pakte iemand anders de hoofdrol: Joey Didulica bij Valencia-uit, Zlatan en Jari bij Roma-thuis, Nigel de Jong bij Arsenal-uit, Petri Pasanen bij Valencia-thuis en Van der Meyde bij AS Roma-uit. Chivu werd steeds belangrijker voor ons. Hij was de ziel van een team met veel nationaliteiten, bijna on-Ajax in die tijd. Maar alle karakters weerspiegelden samen het Ajax-gevoel. Ook naar de fans.”
Bergdölmo stond achterin vaak naast de negen jaar jongere Chivu. “Cris is de beste verdediger met wie ik heb gespeeld. Het kwam alleen weleens voor dat hij al na een uur spelen last kreeg van kramp in zijn bovenbenen”, aldus Bergdölmo. “We lagen een keer samen op een hotelkamer in Noordwijk, waar we zaten voor Europese thuiswedstrijden, toen ik na het ontbijt twee kannen water meenam naar boven. Cristian vroeg: ‘Wat moet ik daarmee?’ Ik zei: ‘Drinken. Als je last hebt van kramp moet je goed drinken.’ We speelden die avond een wedstrijd en Cris kreeg geen kramp. Hij gaf mij toen de bijnaam The Waterman, haha.”
Net als Bergdölmo behoorde Van Halst tot de routiniers. “André, Galásek, Litmanen, Witschge en ik moesten die jonge jongens een halt toe roepen als het te gek werd. Soms op strenge toon, maar ook met humor. Witschge, die net als ik onder Koeman weer bij de selectie kwam, kon dat als geen ander. Nee, we hadden geen ouderwetse hiërarchie. Het was geven en nemen tussen jong en oud. Ik zal nooit vergeten dat Zlatan op het parkeerdek van de ArenA wachtte voor een radio-interview en Galásek oppakte. Die gooide hij in een ijzeren vuilcontainer. De kleppen dicht en Zlatan ging erop zitten. Tomás schreeuwde het uit en bonkte op het deksel, haha. Wij gieren van het lachen. Zlatan gaf rustig het interview. Hij had meer van die streken. Zo was Pius Ikedia, die kleine Nigeriaanse jongen, ook weleens de klos. Die gooide hij dan in het zwembad. Als Zlatan zelf in de maling werd genomen, vond hij dat niet zo leuk, haha.”
VOETBALSPROOKJE
Bergdölmo en Litmanen speelden volgens Endt een belangrijke rol in de groep en het avontuur in de Champions League. “André bleef altijd positief en had veel humor. Bij het grote publiek bleef zijn rol onderbelicht, maar hij kon met iedereen opschieten en was een sterke verdediger. Er was ook veel respect voor Jari. Soms deden de jonge jongens lacherig over hoe hij zijn lichaam losmaakte met zijn flexibiliteitsoefeningen. Ik dacht dan: jullie komen net kijken, Jari heeft zijn sporen verdiend. Kijk en leer van de meester. Jari speelde niet veel, maar zoals tegen Roma en Milan gaf hij Ajax wel een vleugje magie”, aldus Endt.
Van alle Champions League-avonden in dat seizoen bewaart Endt aan Valencia-uit op 27 november 2002 de mooiste herinneringen. “We sliepen in een klein kasteelhotel niet ver buiten de stad. We aten daar na de wedstrijd een heerlijke paella. Het was een feestmaal. Niemand kon die nacht slaap vatten. Sommigen rookten tot laat een sigaretje, anderen zaten bij elkaar op de kamer. Er was een soort euforie over een voetbalsprookje dat ontstond. Valencia speelde supersonisch voetbal onder Rafael Benítez. Wij werden ondersteboven gelopen. Met veel mazzel bleven we overeind. Ik weet nog dat Bergdölmo in de tweede helft opeens de bal oppakte in de zestien meter nadat een speler van Valencia erbuiten werd neergehaald. André dacht dat er gefloten zou worden. Maar wij hoorden niets en dachten: de scheids geeft nu toch geen penalty? Hij floot, maar voor de overtreding buiten de zestien. We haalden opgelucht adem. Zlatan maakte vlak voor tijd tegen alle verhoudingen in de 0-1. Iedereen was met stomheid geslagen. Dat Valencia in de extra tijd nog de 1-1 maakte vonden we later op de avond gerechtigheid.”
Twaalf reddingen verrichtte keeper Didulica die avond in Valencia. “Mestalla was een fort, met een intimiderende sfeer”, blikt de doelman terug. “Koeman zei vooraf: ‘Jongens, speel zonder angst’. Ik begon stijf van de zenuwen, maar voelde me onoverwinnelijk, tot de 1-1. Alles zat mee. Het had 6-1 kunnen worden. We vonden ons geluk in Valencia. Helaas bleek dat op in Milaan. Herinneringen aan dat seizoen zal iedereen die erbij was koesteren. De teamspirit van toen heb ik later nergens anders ervaren. We were a small army. Voor Koeman was onze groep vast een jackpot om mee te werken.”
