Begin januari keert hij weer terug naar Makassar, op zo’n twaalfduizend kilometer van Amsterdam, waar hij vandaan komt. Vijf weken heeft Marc Klok vakantie. Half november eindigde het seizoen in GO-JEK Traveloka Liga 1. Klok werd met PSM Makassar derde. Sinds april 2017 speelt hij voor de club uit de hoofdstad van de Indonesische provincie Zuid-Celebes op het eiland Celebes. Makassar ligt vijf graden ten zuiden van de evenaar. Daar kan hij inmiddels niet meer rustig over straat, zoals wel in Amsterdam.
NIEUWE UITDAGING
Hoe is het om na een half jaar in Indonesië weer even terug te zijn in Nederland?
“Het is altijd fijn om thuis te zijn en familie en vrienden te bezoeken. Even de stad in, op de fiets naar de gym. Het voelt vertrouwd. Mijn vriendin en ik hebben deze week de kerstboom gekocht en versierd. Ik heb ook weer tijd voor mijn bedrijf, dat ik samen met Fabian Sporkslede, speler van NAC Breda, heb opgezet. We hebben een online bedrijf voor sportproducten en voedingssupplementen. Vooral om het herstel van blessures te bevorderen. We bouwen inmiddels ook gyms bij jongens thuis. Paul Pogba en Jasper Cillessen hebben al eens geïnformeerd. En meer jongens van Manchester United en Barcelona. Via mond tot mond reclame en social media gaat het nu vrij snel. De business loopt goed. Ik ben nu zelf ook weer vol in training. Voor de kerstdagen willen mijn vriendin en ik nog even een paar dagen weg. We zijn al met mijn moeder naar Qatar geweest. Mijn oom woont daar. Hij is daar voetbaltrainer. Amsterdam blijft mijn thuis, maar ik kijk er ook weer naar uit om terug te gaan naar Indonesië. Op 2 januari vlieg ik terug en begint de voorbereiding op het nieuwe seizoen. Ik kan eigenlijk niet wachten. Mijn vriendin verhuist dan mee naar Indonesië. Voor haar wordt het ook een heel bijzonder avontuur.”
Laten we beginnen bij het begin: hoe ben je vorig jaar april eigenlijk in Makassar terechtgekomen?
“Nou, ik stond aan het begin van dit jaar nog onder contract bij Dundee, in de Schotse Premier League. Al vrij snel kwam makelaar Frank van Eijs naar mij toe of ik interesse had in een avontuur in Indonesië. PSM zocht met spoed versterking en informeerde naar mij. Ik dacht eerst nog: wat moet ik daar nou, op mijn 23ste? Zo’n stap zat niet in mijn planning. Ik liet het een paar dagen bezinken en zag uiteindelijk veel voordelen. Bij Dundee speelde ik ook niet altijd. Ik heb eerder in Nederland, Bulgarije en Engeland gespeeld. Ik besefte dat ik in Europa niet de top zou halen. En ik kende de verhalen van Stefano Lilipaly en Irfan Bachdim, met hen heb ik in de jeugd bij FC Utrecht gespeeld. Zij zijn enorm populair geworden in Indonesië en hebben daar een enorme fanbase. Ik dacht: waarom zou ik niet eens aan de andere kant van de wereld proberen om een grote naam te worden? PSM Makassar had toen ook al een Nederlandse trainer: Robert Alberts, dat sprak mij ook aan. Ik zocht contact met hem voordat ik ging en besprak mijn plan ook met mijn familie en vriendin. Het is een avontuur dat je aangaat. Je springt in het diepe en geeft iets op in Schotland. Weet je, veel jongens dromen van een mooie carrière in Europa, maar dat is niet voor iedereen weggelegd. Waarom dan niet in Azië proberen door te breken?”
Hoe reageerden de mensen bij Dundee op jouw besluit om al na twee maanden weer te vertrekken? In januari tekende je in Schotland.
“Niet heel enthousiast, haha. Mijn vertrek had nog wel wat voeten in de aarde. Toen ik mijn keuze had gemaakt om naar Indonesië te gaan, ben ik het kantoor van de manager binnengestapt. Die was nogal ontstemd. Na een aantal gesprekken met de trainer en de directie heb ik een op een met de directeur gesproken en ik maakte er een gevoelskwestie van. Ik legde hem voor dat ik in Azië een nieuwe carrière wilde beginnen. Als ik in iets geloof ga ik er volledig voor. Ze begrepen uiteindelijk wel waarom ik weg wilde: ik wilde deze uitdaging echt niet laten schieten. Ik vertrok transfervrij na een handshake.”
GOEDE VRIENDEN
Geen spijt gehad van jouw besluit?
“Absoluut niet. Toen PSM Makassar zich meldde, wist ik nog niet precies wat ik kon verwachten van het leven in Indonesië en het voetbal daar. Ik kende wel verhalen over hoe voetbalminded het land is. En dat er in het verleden veel gedoe was met gesjoemel en corruptie in de competitie. Na wat research werd ik steeds enthousiaster over de aanbieding. Ik sprak via Skype met trainer Alberts. Ik wilde weten of hij mij kon helpen om stappen te maken in Azië, want ik ben hier niet om af te bouwen. Ik zag ook dat Wiljan Pluim er al speelde. Ik kende hem van naam uit Nederland en stuurde hem een berichtje om kennis te maken. Inmiddels zijn we goede vrienden. We zijn heel andere types, maar het klikt goed. Hij komt uit Zwolle, ik uit Amsterdam. Hij is rustig, ik wat drukker. Ik ben deze maand op zijn bruiloft in Nederland geweest. En naar zijn vrijgezellenfeest in Antwerpen. We hielden het netjes hoor, haha.”
Gaan jullie veel met elkaar om buiten de club?
“We wonen op zo’n tien minuten rijden van elkaar. We gaan niet altijd samen naar de club. Ik heb een privéchauffeur. Wiljan rijdt wel zelf. En anders zijn vrouw. Op vrije dagen in Makassar gaan Wiljan en ik regelmatig samen het water op. Makassar ligt aan zee en wordt omringd door van die tropische onbewoonde eilandjes. Makassar is minder bekend dan Jakarta of Bali en niet heel toeristisch, maar de omgeving is echt heel mooi. Ik hoorde dat de rijke mensen uit Jakarta hier komen voor weekendjes. Wiljan en ik hebben allebei een jetski gekocht. Dan varen we naar strandjes, gaan snorkelen en daarna lekker eten. We zijn ook bevriend geraakt met een Italiaanse kok. Hij is getrouwd met een vrouw uit Makassar. Ik ben een paar keer in zijn restaurant geweest en we hadden snel een klik. Hij stelde voor om mijn privé-kok te worden en nu maakt hij dagelijks mijn eten klaar. Soms ga ik naar zijn restaurant, maar hij komt ook bij mij thuis. Ik heb nul keer gekookt sinds hier ik ben. Hij maakt echt van alles, van Italiaans tot Indonesisch. En altijd gezond. Hij bereidt het eten ook niet met oliën, zoals Indonesiërs.”
BIZARRE STRIJD
Wat is PSM Makassar voor een club?
“Een vermogende club. Sinds een familiebedrijf de club heeft overgenomen, hebben ze snel stappen omhoog gemaakt. Vorig seizoen was het beste in jaren. We zijn derde geworden, achter Bhayangkara en Bali United. Het slot van het seizoen was echt krankzinnig. Hier en daar gebeurden dingen waar je je twijfels over kunt hebben. Niet alles verliep eerlijk. Zo kreeg Bhayangkara, de kampioen en de club die wordt gesteund door de nationale politie in Indonesië, in de laatste week van de competitie zomaar twee punten cadeau van de Liga. Ze hadden daardoor net genoeg punten om eerste te worden. Een gelijkspel tegen Madura United werd omgezet in een zege. Madura zou een niet-speelgerechtigde speler hebben opgesteld. Al was het verhaal daarachter heel vaag. Ook nummer twee Bali United werd bevoordeeld. Zij moesten op een gegeven moment naar Persipura Jayapura, een club op Papoea. Dan moet je echt de jungle in. Ik ben er ook geweest met Makassar. Het is een soort Expeditie Robinson. Ik heb er mensen met kapmessen zien staan. Wij wonnen er wel. Bali United en nog twee andere teams speelden twee keer thuis tegen Persipura Jayapura. Hun stadion zou niet voldoen aan de eisen voor een avondwedstrijd. Bali United betaalde vervolgens de overtocht en accommodatie voor Persipura. Uiteindelijk gebeurden er in het seizoen veel rare dingen, zoals met penalty’s en kaarten… Dat je dacht: wat gebeurt hier allemaal? Dat hoort blijkbaar ook bij Indonesië. Intussen kijk ik nergens meer van op.”
Zes Nederlanders maakten kans op de titel in Indonesië, maar uiteindelijk grepen jullie allen ernaast.
“Als Bhayangkara die twee extra punten niet had gekregen, was het tussen ons en Bali United gegaan. Bij Bali United speelden Sylvano Comvalius, Nick van der Velden, Irfan Bachdim en Stefano Lilipaly. Op de voorlaatste speeldag speelden we tegen elkaar. De winnaar zou aan kop komen in de competitie. Sylvano had in een interview gezegd dat iedere tegenstander in Indonesië in de broek scheet voor Bali United, maar die avond scheten ze in de broek voor ons, haha. Wij speelden zo goed. Zij hadden niets te vertellen, maar hun keeper speelde die avond de wedstrijd van zijn leven. Dat zeiden Sylvano en de andere jongens na afloop ook. Een schot van mij dat richting de kruising ging plukte hij er zo uit. Ik telde ‘m al. Bali United won in de vijfde minuut van de blessuretijd. Wij moesten winnen om nog kans te maken op de landstitel. Bij een gelijkspel hadden we het namelijk ook afgelegd tegen Bali, op basis van het onderling resultaat. We verloren eerder bij hen. We wonnen wel twee keer van Bhayangkara.”
We spraken vorige maand nog met Comvalius en Van der Velden over die wedstrijd in Makassar. Het liep aardig uit de hand na afloop, hè?
"Klopt, de spanning was ook enorm en de teleurstelling achteraf ook. Zeker bij onze fans. Bij een aantal sloeg de stoppen door. De jongens van Bali moesten ook met tankwagens uit het stadion. Ik heb voor mijn vakantie nog geluncht met Sylvano. We kenden elkaar nog niet vanuit Nederland, maar hij is een hele aardige kerel, een echte professional. Hij werd topscorer van Indonesië met 37 goals, niet normaal. Hij heeft een transfer gemaakt naar Thailand. Bali United zonder Sylvano scheelt enorm denk ik. Wij gaan komend seizoen vol voor de titel. Het zit er zeker in, weten we na het afgelopen seizoen.”
EWAKLOK
Je hebt voor jouw vakantie een nieuw contract getekend. Wat maakt het dat jij het zo goed hebt in Makassar?
“Voetballend ging het goed. Ik ben verkozen in het Team van het Jaar in Indonesië. Ik ben al gevraagd om voor de nationale ploeg van Indonesië uit te komen. Dat zie ik wel zitten. Ik krijg nu waarschijnlijk via een versnelde naturalisatie een Indonesisch paspoort. De hoop op Oranje had ik al wel opgegeven, haha. Het is weer een mooie kans om mezelf op de kaart te zetten. Je hoeft hier blijkbaar geen familie te hebben om voor een paspoort in aanmerking te komen. Ze nemen het niet zo nauw met de regels hier. En anders maken ze de regels weer anders. Het gaat er meer om dat Indonesiërs je accepteren.”
Hoe krijg je dat voor elkaar?
“Ten eerste door goed te voetballen, natuurlijk. Maar het is ook belangrijk dat je meegaat in de cultuur. Zo leer ik ook Indonesisch. Het is niet heel moeilijk. Ik ga vaak met een privéleraar naar een koffietentje. Laptop erbij en samen oefenen. Met Pluim praat ik ook geregeld Indonesisch. Veel mensen in Makassar spreken geen Engels. Mede doordat ik de taal spreek, ben ik me hier snel thuis gaan voelen. Ik ben in mijn carrière vaak van club veranderd, op een gegeven denk je: waar voel ik me nu fijn? Nou, hier. Ik kwam Michael Essien tegen tijdens onze wedstrijd tegen Persib Bandung. Ik speelde vroeger met hem op de PlayStation. We maakten een praatje en hij trok zijn shirt uit en gaf die aan mij. Ik bedankte hem en liep al door. Toen riep hij: “Where is your shirt bro?” Wilde hij mijn shirt hebben. Ik had er geen moment aan gedacht dat hij die van mij wilde. Later zijn we elkaar tegengekomen bij meetings van adidas. Sinds ik hier ben heb ik een contract bij adidas. In Azië ben ik nu commercieel interessant.”
Je hebt inmiddels ook al meer dan 100 duizend volgers op Instagram en een eigen YouTube-kanaal.
“Indonesië is een land met honderden miljoenen mensen. Ik denk dat het goed is om ook via social media een goede naam op te bouwen. Vandaar dat ik nu ook zelf YouTube-filmpjes maak. Het zijn een soort vlogs. Ik ben hier pas een half jaar en zit al op honderdduizend volgers op Instagram. Dat gaat hard. Irfan Bachdim en Stefano Lilipaly hebben ook enorme aantallen volgers op social media. Misschien speel ik binnenkort met hen samen in de nationale ploeg. Dan zullen de tellers bij mij ook wel verder oplopen. Online gebruik ik mijn bijnaam ewaklok. Het strijdlied van PSM is ewako, wat zoiets betekent als ‘geef nooit op’. Ik kreeg al vrij snel de bijnaam ewaklok. Ik dacht: die kan ik mooi gebruiken voor mijn brand. Misschien ook wel iets voor achterop mijn shirt. Je moet ook commercieel denken, hè?”
LIVING THE DREAM
Hoe lang denk jij eigenlijk te blijven in Azië?
“Ik heb een duidelijke carrièreplanning gemaakt. Ik wil nog tien tot twaalf jaar in Azië blijven. Ik heb net een nieuw contract getekend bij PSM. Ik wil komend seizoen kampioen worden en dan zien wat er op mijn pad komt. Ik zou ook graag een keer de overstap maken naar Japan, China of Zuid-Korea, de grote competities in Azië. In de nationale ploeg uitkomen lijkt mij ook heel tof. Ik leef hier mijn jongensdroom die ik in Europa niet helemaal heb kunnen waarmaken. Ik zag mijn overstap naar Azië niet als een stap terug, maar als een nieuwe stap in een andere wereld. Ik leef nu eigenlijk tussen twee werelden in.”
Wat bedoel je daarmee?
“Nederland is voor mij back to reality. Ik stap op de fiets en niemand herkent mij. Hooguit wat oude vrienden. In Makassar kan ik niet meer rustig over straat. Dan roepen de mensen ‘ewaklok, ewaklok’ en willen op de foto of vragen een handtekening. Het is soms wel even hectisch met de fans, maar ik neem me altijd voor om zoveel mogelijk mensen te verblijden met een foto of handtekening. De mensen hier hebben gemiddeld gezien niet veel, maar wel vaak een lach van oor tot oor op hun gezicht als ze mij of andere spelers zien. Ik waardeer de puurheid van de mensen. Voor hen zijn wedstrijden van PSM ook echt iets om wekelijks naartoe te leven. Een soort ontsnapping aan hun dagelijks leven.”
Hebben vrienden en familie van jou al jouw status in Indonesië ervaren?
“Ja, mijn moeder en oma zijn al een keer deze kant opgekomen. Ze keken hun ogen uit hier. Het was ook een emotioneel moment. De vriend van mijn moeder, mijn ouders zijn gescheiden, overleed een dag nadat ik in Nederland een afscheidsfeestje gaf omdat ik naar Indonesië zou gaan. Ik vroeg mijn moeder of ze mijn kant op wilde komen om haar hoofd leeg te maken. Samen met mijn oma bezochten ze een thuiswedstrijd en ik scoorde twee keer. Ik wist waar ze zaten en ben naar hen toe gerend. Ze waren in tranen. Het was voor mijn moeder best heftig dat ik naar Indonesië ging. Dat is toch iets verder dan Schotland... Maar ze snapt mijn keuze. Zeker nu ze ziet hoe het gaat. Ik denk dat mijn stap naar Indonesië de beste in mijn carrière is geweest. I am living the dream, de Aziatisch droom, ja.”
